ADHD با بیش فعالی اختلالی است که در آن پرتحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر وجود دارد. 3 تا 5 درصد کودکان به این اختلال مبتلا هستند و در پسرها نیز شایع‌تر است. ممکن است در بعضی بیشتر علائم پرتحرکی و رفتارهای ناگهانی و در گروهی علائم بی‌توجهی بیشتر دیده شود. علائم این بیماری قبل از هفت سالگی شروع میشود ولی اغلب در دوران مدرسه مشکلات جدی ایجاد می‌كند.
این بیماری سالهاست که شناخته شده و عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند.به نظر می‌رسد علت آن بیشتر نقص در تکامل سیستم اعصاب باشد. کودکان مبتلا احتمالا در قسمت‌هایی از مغز که مسئول توجه، تمرکز و تنظیم فعالیت‌های حرکتی است دچار نقص جزئی هستند. توارث و ژنتیک در این اختلال نقش دارد. همچنین در بعضی موارد در جریان حاملگی یا زایمان یا پس از آن صدمات جزئی به ساختمان مغز وارد میشود که میتواند باعث این مشکل شود.كارشناسان بر این اعتقادند كه بهبودی در صورت وقوع معمولا بین 12 تا 20 سالگی رخ می‌دهد و بهبودی قبل از 12 سالگی نادر است.
با افزایش سن پرتحرکی کمتر شده ولی اختلال تمرکز و رفتارهای ناگهانی میتواند باقی بماند. در 15 تا 20 درصد موارد علائم همراه با افزایش سن ادامه می‌یابد. بدون درمان تنها یک سوم تا نصف کودکان دچار ADHD می‌توانند با علائم خود در زندگی سازگار و منطبق باشند و بقیه مستعد بروز مشکلات ثانویه خواهند بود.
از هر 100 کودک 5 کودک می‌توانند مبتلا به ADHA باشند. پسران 3 برابر بیش از دختران در معرض ابتلا قرار دارند. اغلب این مشکلات قبل از 7 سالگی آغاز می‌شوند و ممکن است والدین تا وقتی که فرزندشان بزرگتر نشده متوجه مشکل او نگردند. پزشکان نمی‌دانند که چه چیزی باعث بروز ADHD میشود ولی مطالعات بر روی مغز انسان‌ها را به فهم علل اجتماعی ADHD نزدیکتر کرده است.
پزشکان معتقدند افراد مبتلا به ADHD فاقد میزان کافی از مواد شیمیایی خاص به نام میانجی‌های عصبی در مغز هستند. این مواد شیمیایی به مغز در کنترل کردن رفتار کمک میکند. والدین و آموزگاران باعث ایجاد ADHD در کودک نمی‌شوند، بلکه آنها می‌توانند در فعالیت‌های کودک به وی کمک کنند.
دكتر جواد علاقه‌بند راد ـ روانشناس كودك و نوجوان ـ با بر شمردن زمینه‌هایی كه سبب ایجاد بیشفعالی در كودكان میشود، تاكید می‌كند كه بیش فعالی ریشه ژنتیكی دارد و معمولا كودكان مبتلا به این پدیده دارای والدین كم‌تمركز و بیش فعال نیز هستند.
*با توجه به اینكه در دهه‌های اخیر بسیاری بر تاثیر و نقش ژنتیك بر پدیده‌ها تاكید دارند، آیا شیوه‌هایی برای شناسایی جنین بیش‌فعال به دست آمده است و آیا اساسا ژنتیك در بیش فعالی نقش دارد یا خیر؟
ـ در پاسخ به سوال نختس باید بگویم خیر. هنوز ابزار سنجش ژنتیك تا این میزان دقیق نشده‌اند كه در دوران بارداری قادر به تشخیص بیشفعالی در جنین شوند یا احتمال ابتلای جنین به بیش فعالی بررسی شود و مشخص شود تا چه میزان احتمال وقوع بیش فعالی در جنین انسان وجود دارد؛ اما قطعا بیش فعالی دارای ریشه‌های ژنتیكی است و بیش از ده‌ها ژن در وقوع این بیماری دخالت دارند.
تا امروز حدود 20 ژن شناسایی شده‌اند ولی قطعا ژن‌های دیگری نیز وجود دارند كه باید شناسایی شوند. البته علاوه بر ژن‌ها، عوامل محیطی دیگری كه بر روی محیط جنینی تاثیر دارند نیز وجود دارند. استرس مادر، عفونت‌های دوران بارداری از جمله موارد موثر در بروز این بیماری هستند اما تا امروز تست تشخیصی برای تعیین و تشخیص آن وجود نداشته است.
تنبیه بدنی در هیچ موردی توصیه نمی‌شود و از اساس روش مناسبی نیست .یكی از روشهای صحیح فرزندپروری همین است كه والدین چگونه فضا را مدیرت كرده و رفتارها و مهارت‌هایی كه باید را به كودكانشان آموزش دهند
*بحث عوامل تشدیدكننده در ابتلا به ADHD یا همان بیش فعالی نیز دارای اهمیت است. عواملی كه باعث تشدید این بیماری در دوران كودكی می‌شوند چیستند؟
ـ باید تاكید كنم كه پدیده‌ای به نام بیش فعالی، اساس ژنتیك دارد. بخشی عوامل محیطی هستند كه در طول دوران زایمان و بارداری وجود دارند. برخی فاكتورها نیز به بروز و ظهور و شدت آن كمك می‌كنند مثل ساختار خانواده و نبود قاطعیت و انعطاف. بحث اینجاست كه بیش فعالی ریشه ژنتیكی دارد و معمولا كودكان مبتلا به این پدیده دارای والدین كم‌تمركز و بیش‌فعال نیز هستند. برای ما در مقوله اقدامات روانشناسی بحث شناسایی و درمان این والدین در اولویت است. برخی والدین كفایت لازم برای فرزندپروری را ندارند در حالی كه پرورش فرزند یكی ز مهمترین مسوولیتهای مورد توجه والدین است.
*این باور كه با رعایت اصول تغذیه‌ای می‌توان بر بیش فعالی فائق شد تا چه میزان صحیح است و آیا روشهای تغذیه‌ای نقشی در بروز بیش فعالی دارد یا خیر؟
ـ تا دوـ سه دهه گذشته برخی گزارش‌ها حاكی از این بود كه احتمالا برخی مواد غذایی مانند شكر و شكلات یا افزودنی‌ها می‌توانند در بیشفعالی نقش داشته باشند اما شواهد برای این موضوع كافی نیستند و این سوالی است كه نمی‌توان دقیق به آن پاسخ گفت. در اینجا بهترین روش این است كه اگر خانواده‌ای به نتیجه رسید كه مواد غذایی خاصی تحریك كننده بیشفعالی كودكشان است از مصرف آن جلوگیری كنند اما از لحاظ توصیه كلی، علم در این زمینه ساكت است.
*آیا از جمله عوامل تشدیدكننده بیشفعالی می‌توان به تنبیه بدنی اشاره كرد و آیا مواجهه بدنی والدین با كودكان بیش‌فعال باعث تشدید این بیماری میشود؟
ـ تنبیه بدنی در هیچ موردی توصیه نمی‌شود و از اساس روش مناسبی نیست .یكی از روشهای صحیح فرزندپروری همین است كه والدین چگونه فضا را مدیرت كرده و رفتارها و مهارت‌هایی كه باید را به كودكانشان آموزش دهند؛ این نكته نقشی كلیدی در زمینه مواجه با كودكان بیش فعال دارد.
*در شرایط فعلی بسیاری از والدین با اعتقاد به اینكه استفاده از داروهای بیشفعالی بر ساختار مغزی فرزندشان تاثیر دارد، از استفاده از آنها خودداری می‌كنند، آیا این نگرانی‌ها دارای اصالت هستند و در این زمینه رفتار صحیح چیست؟
ـ اینكه مصرف داروهای كنترل بیش فعالی دارای عارضه است كاملا از نگاهی نادرست نسبت به موضوع ناشی میشود. اینكه می‌گویند مصرف داروها دارای عارضه است و اعتیاد می‌آورد ناشی از تجویز نامناسب توسط شخص نامناسب است. اگر در این زمینه مشكلات ریشه‌ای برای مصرف دارو وجود دارد با مراجعه به روانشناس می‌توان موضوع را به سمت و سوی صحیح هدایت كرد اما تمام این دیدگاه‌ها نشات گرفته از نبود آگاهی است.
*آیا بین بیش فعالی و احتمال ابتلا به اعتیاد در بزرگسالی رابطه‌ای وجود دارد؟ و آماری در دست هست كه چند درصد معتاد مغز بیش فعال دارند؟
ـ آمار مشخصی در دست نیست اما افراد مبتلا به بیش فعالی احتمال بیشتری برای ابتلا به اعتیاد دارند و البته این به معنای آن نیست كه حتما این اتفاق رخ خواهد داد. از آنجایی كه این افراد دارای خصوصیا مشتركی از جمله تنوع‌طلبی، ریسك‌پذیری، عمل قبل از تفكر و .. هستند این خصوصیات باعث میشود كه از خطر كه یكی از آنها مواد مخدر است دوری نكنند. البته تاكید دارم معنای این حرف این نیست كه كسی كه بیش فعالی دارد حتما معتاد میشود.
*البته باور عمومی درباره افراد بیش فعالی این است كه این افراد در بزرگسالی در روابطشان دچار مشكلاتی می‌شوند و معمولا شكست‌های اجتماعی زیادتری را تجربه می‌كنند؟
ـ معمولا این افراد روابط شخصی، زناشویی، دوستی و شغلی پایداری ندارند و با این طیف از عوارض معمولا خیلی وقتها با تیك، افسردگی، وسواس و … روبرو می‌شوند. امروزه روان‌شناسان و روان پزشکان با دارو درمانی و رفتار درمانی تا حدودی موفق به کنترل عوارض بیش فعالی و بهتر شدن علائم آن شده‌اند. در گذشته اگر چه شواهدی دال بر تأثیر عواملی مانند نقش والدین و فقر مواد غذایی دیده نشده، تا علل بیش فعالی را به آنها نسبت دهند، اما به نظر تعدادی از صاحب نظران نقش برخی مواد نظیر روی (zinc) مورد مطالعه قرار دارد.
مصاحبه
چیزی در مورد کودکان بیش فعال شنیدین ؟
کودکان و نوجوانان مبتلا به بیش فعالی بی قرار هستند و به راحتی تمرکز آنها منحرف می شود. این امر ماندن در یک وضعیت ثابت را مشکل میکند و “وظیفه”آنها که گوش دادن به معلم است و یا به پایان رساندن کار سخت و طاقت فرسا است را دشوار میکند
علائم بی توجهی کودکان بیش فعالی:
این کودکان ناتوانی در توجه و تمرکز دارند. کودکان و نوجوانان ممکن است مشکل گوش دادن به سخنرانی معلم ،به اتمام رساندن وظایف، و یا پیگیری آیتم ها و وظایف شخصی داشته باشند. آنها اغلب ممکن است دارای افکار پوچ و بی دقتی باشند. کودکان مبتلا به بیش فعالی، تمایل به عدم انجام فعالیت هایی دارند که نیاز به تمرکز پایداردارد یا که ممکن است به سرعت خسته شوند .
علائم مربوط به اختلال کنترل تکانه در کودکان بیش فعال :
قبل از معلم سوال میپرسند، قبل از عمل ، فکر نمیکنند و قبل از اتمام یک کار به سراغ کار دیگری میروند.
علل اختلال :
کم کاری برخی از نواحی مغز که به عملکرد تمرکز وتوجه مرتبط است و همچنین انتقال دهنده های عصبی موثر در فزون کنشی وعوامل ژنتیکی میتواند علل احتمالی این اختلال باشند
چگونگی تشخیص بیش فعالی :
هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص وجود ندارد. در عوض، پزشکان بر پاسخ بیمار به سؤالات، توضیحات خانواده ها از مشکلات رفتاری و ارزیابی مدرسه تکیه می کنند. یک کودک مبتلا به بیش فعالی، باید ترکیبی از بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری را به مدت حداقل شش ماه داشته باشد و درجه ای باشد که ناسازگار و متناقض با سن او باشد وقبل از 7 سالگی نیز باید این نشانه ها مشخص شده باشند.
انواع اختلال :
ترکیب هر سه نوع نشانه (بی توجهی،بیش فعالی،تکانشی) شایع ترین حالت است .
در نوع بیش فعال : کودکان بی قرار هستند و نمی تواند انگیزه های خود را کنترل کنند.
بچه ها با نوع بی توجه : که قبلا موسوم به اختلال کمبود توجه بود، دچار عدم تمرکز هستند. اما آنها بیش از حد فعال نیستند و معمولا در کلاس درس توجه و تمرکزشان مختل میشود.
داروهایی که برای بیش فعالی کاربرد دارد:
داروهای محرک می تواند به افزایش طول توجه یک کودک در حالی که باعث کنترل تکانه بیش فعالی و رفتارهای فرد میشود کمک کند. مطالعات نشان می دهد این داروها در 70٪ تا 80٪ از بیماران موثر واقع شده است، اگر چه ممکن است آنها بسیاری از عوارض جانبی ناراحت کننده ای نیزداشته باشند. غیرازداروهای محرک نیز گزینه های دیگری برای برخی از کودکان وجود دارد که در میان آنها ترکیب رفتار درمانی ، خانواده درمانی و نوروفیدبکموثرترین و بی عارضه ترین شیوه های درمان می باشد.
مشاوره اختلال بیش فعالی :
مشاوره می تواند به یک کودک مبتلا به بیش فعالی یاد بدهد که مسئولیت رسیدگی به مشکلات و ایجاد اعتماد به نفس خود را بر عهده بگیرد. همچنین پدر و مادرمیتوانند با ارائه استراتژی های حمایتی به آنها کمک کنند. نوع خاصی از درمان، به نام آموزش مهارت های اجتماعی، می تواند به بچه هادر بهبود رفتارهاشان کمک کنند مطالعات نشان می دهد که درمان طولانی مدت با ترکیبی از دارو درمانی و درمان رفتاری موثر تر از دارو درمانی تنها است.
آموزش ویژه برای کودکان بیش فعال :
اکثر کودکان مبتلا به بیش فعالی کم توجهی در کلاس های درس استاندارد آموزشی تحصیل می کنند، امابهتر است در یک محیط ساختار یافته تربه آموزش بپردازند. آموزش ویژه،در مدارسی که برای پاسخگویی به نیازهای خاص کودکان با ناتوانی های یادگیری یا اختلالات رفتاری است انجام میگیرد. والدین می توانند به بچه ها ساختار منظمی را در خانه برای کودکان مشخص کنند. ارائه یک برنامه روزانه برای فرزند خود از آنچه که او قرار است انجام دهد. می توانند یک کودک مبتلا به بیش فعالی رادر کار سهیم کنند. برنامه ها عبارتند از: زمان های خاصی را برای بیدار شدن از خواب، غذا خوردن ، بازی، مشق شب، کارهای روزمره، فعالیت ها، و وقت خواب را در آن مشخص کنند.
چه غذاهایی برای کودکان بیش فعال مناسب است؟
هنوز در مورد اینکه آیا رژیم غذایی ممکن است در کاهش بیش فعالی موثر باشد یا خیر هیچ مدرک قابل استنادی دردست نیست. برخی از کارشناسان بهداشت معتقدند غذاهایی که برای مغز مناسب است می تواند علائم اختلال را کاهش دهد. غذاهایی با پروتئین بالا، از جمله: تخم مرغ، گوشت، حبوبات، و مغزها، ممکن است در افزایش غلظت انتقال دهنده های عصبی موثر باشد. همچنین ممکن است جایگزینی کربوهیدرات ساده مانند آب نبات و نان سفید، با کربوهیدرات پیچیده مانند گلابی و نان غلات مفید باشد.. قبل از هر گونه تغییرات شدید در رژیم غذایی کودک خود ، با پزشک کودکتان صحبت کنید.
نقش افزودنی های مواد غذایی خاص کمتر است. بعضی از والدین معتقدند که مواد نگهدارنده و رنگ غذا به بدتر شدن علائم کم توجهی بیش فعالی کمک میکند( آکادمی طب اطفال آمریکا این موضوع را معقول و منطقی می داند).
ارتباط تلویزیون با بیش فعالی :
ارتباط بین تلویزیون و اختلال به درستی شناخته نشده است، اما آکادمی متخصصان اطفال آمریکا محدود کردن تماشای تلویزیون را موثر میدانند. این گروه دیدن تلویزیون را برای کودکان زیر 2 سال توصیه نمی کنند و بیش از دو ساعت تماشای تلویزیون را در روز برای بچه های بزرگتر توصیه نمیکنند.وتوصیه می کنند والدین به جای تلویزیون ، باید کودک خود را برای توسعه مهارت های توجه،تمرکز، فعالیت هایی مانند بازی ها، بلوک ها، پازل ها، و خواندن تشویق کنند.
جلوگیری از ایجاد فرزند بیش فعال:
یقینا هیچ راهی برای جلوگیری از اختلال در کودکان وجود ندارد.اما راههایی برای کاهش این اختلال وجود دارد شما می توانید شانس خود را از کودک شما با سالم ماندن در دوران بارداری ، اجتناب از الکل، مواد مخدر و تنباکو در دوران بارداری افزایش دهید. کودکانی که مادرانشان سیگار می کشیدند در طی بارداری دو برابر نسبت به مادرانی که سیگار نمیکشیدند احتمال داشتن فرزند بیش فعال را افزایش دادند.
علائم بیش فعالی
کلمات کلیدی: بیش فعالی ، علائم بیش فعالی ، مواد غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال ،بی توجهی ، علت بیش فعالی، راههای جلوگیری از داشتن فرزند بیش فعال،بیش فعال،کودکم کم توجه است،کودک بیش فعالم را درمان کنید،کودکان بیش فعال،درمان قطعی بیش فعالی کم توجهی
جدیدترین و مطمئن ترین روش درمان
اختلال بیش فعالی کم توجهی کودکان و بزرگسالان
امروزه نوروفیدبک به عنوان یکی از مؤثرترین روشهای درمانی و جایگزین دارو های شیمیایی در کودکان دچار بیش فعالی یا همان ADHD شناخته شده است. هدف از درمان بوسیله این روش این است که به کودک بیاموزیم چطور می تواند رفتارهای مغزش را تغییر دهدو در نهایت عملکردهای مربوط به بیش فعالی را از بین ببرد.
این به این معنی است که کودک شما می تواند به مغز خود بیاموزد که بیش فعال نباشد!
بیوفیدبک مانند آینه ای است که عملکرد مغزمان را که به طور عادی ما از آن آگاه نیستیم ، به نمایش در می آورد و به ما می آموزد تا اطلاعاتی راجع به وضعیت بیولوژیک مغز خود بدست بیاوریم و از این اطلاعات جهت کنترل ارادی فعالیت های مغزمان استفاده کنیم.
نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که می تواند جهت آموزش کودکان دچارADHD جهت تغییر رفتارشان استفاده شود. به این صورت که دستگاه اطلاعات الکتریکی مغز کودک و امواج مغزی او را ثبت می کند و با ثبت امواج و تقویت امواج مثبت و مفید، نوروفیدبک انجام می شود و کودک می آمزد که چطور می تواند بیشتر توجه و تمرکز داشته باشد.
حال این امواج مغزی که در نوروفیدبک روی آنها کار می شود، چه هستند و چگونه کار می کنند؟
هر فرد نرمال 4 دسته موج مغزی دارد که عبارتند از:
موج آلفا در زمان آرامش و relaxation فعالیت بسزایی دارد.
موج بتا سریع ترین موج مغزی است و در مواقع توجه و تمرکز فعالیت زیادی دارد. موجی به نام SMR نیز وجود دارد که زیرمجموعه ای از موج بتا است و زمانی که فرد برای انجام یک فعالیت کاملاً فوکوسکرده فعال است.
موج تتا در زمانی که فرد در حال به خواب رفتن است و یا افکار پوچ و بی هدفی دارد فعال است .
موج دلتا کندترین موج مغز است و در هنگام خواب عمیق فعال ترین موج است.
وقتی یک کودک نرمال تلاش می کند مطلبی بخواند یا روی موضوعی تمرکز کند، امواج بتا در مغزش افزایش می یابد، اما در کودکان بیش فعال، این اتفاق نمی افتد و به جای افزایش موج بتا، موج تتا در مغزشان افزایش می یابد (موج افکار پوچ) ، و این به این معنی است که این کودکان نمی توانند به اندازه کودکان دیگر تمرکز کنند.
آیا نوروفیدبک به راستی روش مؤثری است؟
وقتی کودک بیش فعال نیاز به توجه دارد، به جای افزایش موج بتا در مغزش، موج تتای او بالا می رود و در دستگاه EEG بالا بودن موج تتا نسبت به بتای او ثبت می شود. در جلسات نوروفیدبک درمانی، به کودک می آموزیم که چگونه موج بتای خود را بالا بیاورد. معمولاً بعد از 30 جلسه درمان، کودک کاملاً می آموزد که چطور امواج مغز خود را کنترل کند . علاوه بر بهبود توجه و تمرکز در کودکان، علائم دیگر بیش فعالی نیز در کودک کمرنگ می شوند. این بهبودی، قابل مقایسه با زمانی است که کودک در حال مصرف روزانه 4 قرص ریتالین است.
در کودک تحت درمان با دارو، با پایان نیمه عمر دارو در بدن، علائم برمی گردد اما زمانی که کودک می آموزد که چطور امواج مغز خود را کنترل کند، علائم خاموش می شوند و این بهبودی دائمی است ، و بدان معنی است که وقتی جلسات درمانی کامل شد، کودک شما فردی نرمال خواهد بود و این نکته وجه تفاوت نوروفیدبک با سایر روش های درمانی است.
آیا این روش علمی است؟ روش نوروفیدبک از حدود 4 سال پیش توسط اداره غذا و داروی آمریکا ( معتبرترین سازمان جهانی پزشکی) جهت درمان بیش فعالی ،کم توجهی مورد تایید قرار گرفته است.
مقاله نوروفیدبک در درمان کودکان بیش فعال و مقایسه آن با درمان دارویی (ریتالین) :
آیا نوروفیدبک محدودیت و عوارضی نیز دارد؟
در مورد عوارض احتمالی جانبی این روش در 30 سال گذشته مطالعات بسیاری انجام شده و خوشبختانه هیچگونه عارضه جانبی برای این روش درمانی ذکر نشده است، این در حالی است که درمورد داروهای شیمیایی مثل ریتالین لیست بلند بالایی از عوارض گزارش شده است(برای مشاهده عوارض ریتالین اینجا کلیک کنید)
آیا در آمریکا و سایر کشورهای پیشرفته از نوروفیدبک در درمان کودکان بیش فعال کم توجه استفاده می شود؟
در آمریکا بیش از 1000 مرکز نوروفیدبک وجود دارد که این رقم در 5 سال گذشته از کمتر از 100 مرکز به این تعداد رسیده که این موضوع خود حاکی از میزان اهمیت و محبوبیت این روش درمانی در کشورهای پیشرفته می باشد .
متاسفانه تنها مشکل این روش این است که نوروفیدبک و بیوفیدبک به دلیل هزینه نسبتا زیاد نسبت به دارو درمانی حتی در کشورهای پیشرفته ، فقط توسط قشر مرفه جامعه استفاده می شود، و عملا بخش زیادی از جامعه به دلیل مشکلات مالی از این درمان محرومند و خانواده ها مجبورندسالها مصرف داروهای شیمیایی را برای کودکان بیش فعال خود تحمل کنند! و با وجود اگاهی از عوارض این داروها چاره ای جز پذیرش نداشته باشند! لذا ما در مرکز نوروفیدبک آلومینا سعی کردیم با کم کردن هزینه نوروفیدبک (تا 10 برابر کمتر از هزینه متعارف در دنیا و چندین برابر کمتر از هزینه متعارف در ایران) ،امکان استفاده از آن را برای کلیه اقشار فراهم نمائیم.
هدف ما سلامتی فرزندان این سرزمین است،پس اگر حتی هزینه های فعلی درمان را نیز نمی توانید بپردازید اصلا نگران نباشید،در این مورد می توانید با کادر درمان گفتگو کنید و در صورت تایید این موضوع و نیاز کودک شما به نوروفیدبک،حتما تخفیف جداگانه ای برای شما در نظر گرفته خواهد شد.
نکته ای که باید به آن توجه شود این است که برای ادامه جلسات نوروفیدبک، کودک باید انگیزه داشته باشد و اگر کودک در سن مناسبی نباشد، خسته می شود و انگیزه ادامه درمان را نخواهد داشت. اگر سن کودک خیلی پایین باشد، نمی تواند همکاری مناسبی داشته باشد و در سنین بالا نیز مغز دیگر توانایی یادگیری و تغییر را تا حدودی از دست می دهد لذا بهترین سن توصیه شده برای این درمان حداقل سن 5 سال و حداکثر سن 35 سال می باشد.
در مرکز نوروفیدبک آلومینا خدمات درمانی بوسیله روش نوروفیدبک در کودکان بیش فعال انجام می شود و شما می توانید با پر کردن فرم تشکیل پرونده و سپس انجام جلسات درمانی، از این درمان جهت بهبود بیش فعالی کودکتان بهره ببرید.
تربیت کودکان بیش فعاال
حتما ً مي‌خواهيد بدانيد چگونه بايد او را تنبيه کرد تا دست از رفتارهاي ناپسند بردارد؟ يا مي‌خواهيد بدانيد چرا هر قدر تنبيه مي‌کنيد فايده ندارد و باز همان رفتارها را تکرار مي‌کند و براي تان عجيب است که هر روز حساسيتش به تنبيه شدن کمتر مي‌شود.
* قبل از هر چيز بايد بدانيم بهتر است که تشويق و تنبيه فوري انجام شود تا اثر کند، يعني درست پس از رفتاري که انجام داده است و اين که بايد بداند بخاطر کدام رفتارش تشويق ا تنبيه شده است. تنبيه مي‌تواند با يک اشاره، نگاه يا محروم کردن بچه از چيزهايي که دارد باشد ولي نبايد نيازهاي اصلي کودک را از او گرفت. نيازهاي اصلي مثل غذا، آب، خوابيدن، سلامتي، احساس امنيت و نياز به دوست داشته شدن.
* با کودک به آرامي صحبت کنيد و سعي کنيد رفتار خوبي را که از کودک سر مي‌زند به زبان بياوريد و به او آفرين بگوييد.
* سعي کنيد از کلماتي چون « نه، نکن، بس » کمتر استفاده کنيد.
* وظايف کودک در خانه براي او مشخص کنيد و آنها را به دفعات به او بگوييد تا با آنها آشنا شود و ياد بگيرد. چنين کودکاني ممکن است وظايف خود را به زودي ياد نگيرند ولي بايد با صبر و حوصله آنها را به او ياد دهيد.
* به کودک مسئوليت بدهيد، زيرا براي رشد هر کودکي عهده دار مسئوليت بودن لازم است ولي بايد در توان او باشد و اگر کودک آن را حتي ناقص انجام داد، از او قدرداني کنيد.
* بيش از حد دلسوز و نگران او نباشيد مشکل پيش فعالي به تدريج اصلاح خواهد شد.
* با معلم کلاس همکاري دقيق نماييد، زيرا توجه شما در خانه و همکاري شما با معلم مدرسه در بهبود کودک بسيار موثر خواهد بود.
در واقع کودک بايد بداند :
روي قانون‌هاي‌مان پافشاري مي‌کنيم و قانون‌مان تغيرر نمي‌کند. وقتي قانون را رعايت کرد او را تشويق مي‌کنيم و وقتي آن را زير پا گذاشت او را تنبيه مي‌کنيم.
خيلي مهم است کساني که با او در ارتباط هستند حرف شان يکي باشد و اگر در تربيت کردن فرزند با هم اختلاف نظر دارند بايد در خفا با هم صحبت کنند تا بچه‌ها نفهمند آنها موافق هم نيستند.
کساني که از او نگهداري مي‌کنند آدم‌هاي با ثباتي هستند، زياد به او انتقاد نمي‌کنند و او را دوست دارند
كودكان بيش فعال مصرف غذاهاي شيرين از قبيل شكلات و كافئين و غذاهاي تند را به دليل محرك بودن كاهش دهند.
در اختيار قرار دادن وسايل و امكانات ورزشي به كودك را جهت تخليه انرژي زياد، پذيرش جنب وجوش زياد كودك و پرهيز از سختگيري‌هاي بيش از حد كودكان بيش فعال به لحاظ نمرات پايين در معرض سرزنش مكرر والدين، معلمان و همسالان قرار مي‌گيرند كه اين مهم سبب تشديد احساس بي كفايتي در كودك مي‌شود توانايي تمرکز کودک چگونه افزايش مي يابد؟ وقتي کودکي در کودکستان از عدم تمرکز بسيار، رنج مي برد، مربي بايد به دليل بي قراري او پي ببرد و تا جايي که ممکن است، دليل بي قراري کودک را از بين ببرد، ( درباره آن صحبت کند، نمايش بدهد ، نقاشي بکشد و …) والدين و مربيان بايد سعي کنند تعادل دروني کودک را به او برگردانند.آن ها بايد براي کودک روشن کنند که زماني در زندگي مشکلاتي وجود دارد که مي توان بر آن ها غلبه يا دست کم تحملشان کرد. از کودک بيش از حد توقع نداشته باشيد. کودکان هنوز نمي توانند مسووليت زيادي بپذيرند. بايد از کودک مطابق سن و مرحله رشد او توقع داشته باشيد. کودک نبايد از شدت تلاش شديد بدني يا روحي از خستگي رنج ببرد. چون اين کار هم به طور فزاينده اي باعث عدم تمرکز او مي شود. در مقام پدر، مادر يا مربي سعي کنيد بازي هاي مستقلانه کودک را افزايش دهيد و دائم در بازي او دخالت نکنيد. تمرين هاي سکوت هم به طور اساسي باعث غلبه بر عصبانيت و کمبود تمرکز کودک مي شود.
براي تربيت سازنده فرزندانتان مهارت‌هايي وجود دارد که با استفاده از آنها در روند مراقبت از فرزندانتان مي‌توانيد نقش اساسي در رشد آنها داشته باشيد.
1) به رفتارهاي کودکتان با دقت توجه کنيد.
بسياري از والدين توجه کمي به آنچه که در خانه اتفاق مي‌افتد دارند و به همين دليل ممکن است مشکلات را بيشتر و مهمتر و بالعکس کمتر و کم اهميت‌تر از آنچه که هست ارزيابي کنند. براي مثال: کودکان گاه‌گاهي نق مي‌زنند به‌ويژه، در زمان خستگي، بيماري و يا تغييرات محيط، اگر والدين خود خسته و ناراحت باشند ممکن است اين مشکل را خيلي بزرگ جلوه دهند. گاهي بالعکس، کودکي که مرتباً با همسالانش دعوا مي‌کند والدين بي‌توجهي کرده و آن را طبيعي مي‌دانند و هيچ اقدامي نمي‌کنند.
با توجه نمودن به رفتارها و يادداشت کردن آنها و اينکه چند بار در روز اتفاق مي‌افتد بهتر مي‌توانيد بفهميد که آيا کودکتان مشکل دارد و آيا نحوه برخورد شما براي حل مشکل مفيد است يا نه؟
2) چگونه مي‌شود رابطه بهتري با فرزندتان داشته باشيد؟
اوقات خوبي را با فرزندتان بگذرانيد.
معمولاً والدين زمان بسيار کمي را با فرزندشان مي‌گذرانند و بيشتر مواقعي که به ظاهر با بچه‌ها هستند، اغلب به فعاليت ديگري مشغول هستند. بهتر است در طول روز و به‌طور مکرر زمان‌هايي را با کودکتان بگذرانيد. زمان‌هاي کوتاه (براي مثال 1 تا 10 دقيقه) مفيدتر است. مثلاً وقتي که کودک به شما مراجعه مي‌کند تا چيزي بپرسد و يا چيزي مي‌خواهد، بهترين زمان براي توجه به کودک است.
با کودکتان صحبت کنيد.
در مورد چيزهايي که فرزند شما به آن علاقه دارد صحبت کنيد. صحبت با کودک به او کمک مي‌کند که سخن گفتن را ياد بگيرد، مهارت‌هاي اجتماعي و گفتگو کردن را بياموزد و اعتماد به نفسش افزايش مي‌يابد.
احساسات خود را به کودکتان نشان بدهيد.
فرزندتان را بغل کنيد، لمس کنيد، در آغوش بگيريد، ببوسيد، ماساژ دهيد، قلقلک بدهيد. اين کارها به کودکان کمک مي‌کند که از مورد توجه بودن و مورد محبت واقع شدن احساس آرامش کنند و رابطه عاطفي آنها محکم‌تر شود.
3) اگر مايليد فرزند شما رفتار مطلوبي انجام دهد، مهارت‌هاي تشويق کردن را بياموزيد.
رفتار مطلوبي را که مي‌خواهيد کودکتان انجام دهد دقيقاً مشخص کنيد (براي مثال «داشتن نظم» براي کودک مبهم است، به جاي آن مي‌توانيد از کودک خود بخواهيد مثلاً اسباب‌بازي‌ها را در محل خودش قرار دهد).
در هر نوبت يک رفتار را انتخاب کنيد و وقتي فرزند شما آن رفتار را به‌صورت خودکار انجام مي‌داد روي رفتار ديگري تمرکز کنيد.
از روش‌هاي گوناگون تشويق کردن استفاده کنيد. تشويق‌هاي شما مي‌تواند کلامي باشد (براي مثال: آفرين دخترم من واقعاً از اين که بعد از اتمام بازي اسباب‌بازي‌هايت را مرتب کردي، خوشحالم) يا تشويق‌هاي غير کلامي مثل لبخند زدن، چشمک زدن، بغل کردن، و … که کودکان از آن لذت مي‌برند. اگر از تشويق مادي (خريد يک وسيله) استفاده مي‌کنيد دقت کنيد آن وسيله گران نباشد ولي مورد علاقه فرزندتان باشد. حتماً بعد از اينکه کودکتان رفتار مطلوب را انجام داد آن را تهيه کنيد و به وعده خود عمل کنيد. تشویق باید به موقع باشد، یعنی بلافاصله بعد از انجام رفتار مطلوب توسط کودک. تاخیر تاثیر تشویق را از بین میبرد.
اگر در تشويق کردن فرزندتان براي انجام يک رفتار مطلوب ناموفق هستيد با متخصص مشورت کنيد.
تربیت کودکان بیش فعاال
حتما ً مي‌خواهيد بدانيد چگونه بايد او را تنبيه کرد تا دست از رفتارهاي ناپسند بردارد؟ يا مي‌خواهيد بدانيد چرا هر قدر تنبيه مي‌کنيد فايده ندارد و باز همان رفتارها را تکرار مي‌کند و براي تان عجيب است که هر روز حساسيتش به تنبيه شدن کمتر مي‌شود.
* قبل از هر چيز بايد بدانيم بهتر است که تشويق و تنبيه فوري انجام شود تا اثر کند، يعني درست پس از رفتاري که انجام داده است و اين که بايد بداند بخاطر کدام رفتارش تشويق ا تنبيه شده است. تنبيه مي‌تواند با يک اشاره، نگاه يا محروم کردن بچه از چيزهايي که دارد باشد ولي نبايد نيازهاي اصلي کودک را از او گرفت. نيازهاي اصلي مثل غذا، آب، خوابيدن، سلامتي، احساس امنيت و نياز به دوست داشته شدن.
* با کودک به آرامي صحبت کنيد و سعي کنيد رفتار خوبي را که از کودک سر مي‌زند به زبان بياوريد و به او آفرين بگوييد.
* سعي کنيد از کلماتي چون « نه، نکن، بس » کمتر استفاده کنيد.
* وظايف کودک در خانه براي او مشخص کنيد و آنها را به دفعات به او بگوييد تا با آنها آشنا شود و ياد بگيرد. چنين کودکاني ممکن است وظايف خود را به زودي ياد نگيرند ولي بايد با صبر و حوصله آنها را به او ياد دهيد.
* به کودک مسئوليت بدهيد، زيرا براي رشد هر کودکي عهده دار مسئوليت بودن لازم است ولي بايد در توان او باشد و اگر کودک آن را حتي ناقص انجام داد، از او قدرداني کنيد.
* بيش از حد دلسوز و نگران او نباشيد مشکل پيش فعالي به تدريج اصلاح خواهد شد.
* با معلم کلاس همکاري دقيق نماييد، زيرا توجه شما در خانه و همکاري شما با معلم مدرسه در بهبود کودک بسيار موثر خواهد بود.
در واقع کودک بايد بداند :
روي قانون‌هاي‌مان پافشاري مي‌کنيم و قانون‌مان تغيرر نمي‌کند. وقتي قانون را رعايت کرد او را تشويق مي‌کنيم و وقتي آن را زير پا گذاشت او را تنبيه مي‌کنيم.
خيلي مهم است کساني که با او در ارتباط هستند حرف شان يکي باشد و اگر در تربيت کردن فرزند با هم اختلاف نظر دارند بايد در خفا با هم صحبت کنند تا بچه‌ها نفهمند آنها موافق هم نيستند.
کساني که از او نگهداري مي‌کنند آدم‌هاي با ثباتي هستند، زياد به او انتقاد نمي‌کنند و او را دوست دارند
كودكان بيش فعال مصرف غذاهاي شيرين از قبيل شكلات و كافئين و غذاهاي تند را به دليل محرك بودن كاهش دهند.
در اختيار قرار دادن وسايل و امكانات ورزشي به كودك را جهت تخليه انرژي زياد، پذيرش جنب وجوش زياد كودك و پرهيز از سختگيري‌هاي بيش از حد
كودكان بيش فعال به لحاظ نمرات پايين در معرض سرزنش مكرر والدين، معلمان و همسالان قرار مي‌گيرند كه اين مهم سبب تشديد احساس بي كفايتي در كودك مي‌شود
توانايي تمرکز کودک چگونه افزايش مي يابد؟ وقتي کودکي در کودکستان از عدم تمرکز بسيار، رنج مي برد، مربي بايد به دليل بي قراري او پي ببرد و تا جايي که ممکن است، دليل بي قراري کودک را از بين ببرد، ( درباره آن صحبت کند، نمايش بدهد ، نقاشي بکشد و …) والدين و مربيان بايد سعي کنند تعادل دروني کودک را به او برگردانند.آن ها بايد براي کودک روشن کنند که زماني در زندگي مشکلاتي وجود دارد که مي توان بر آن ها غلبه يا دست کم تحملشان کرد. از کودک بيش از حد توقع نداشته باشيد. کودکان هنوز نمي توانند مسووليت زيادي بپذيرند. بايد از کودک مطابق سن و مرحله رشد او توقع داشته باشيد. کودک نبايد از شدت تلاش شديد بدني يا روحي از خستگي رنج ببرد. چون اين کار هم به طور فزاينده اي باعث عدم تمرکز او مي شود. در مقام پدر، مادر يا مربي سعي کنيد بازي هاي مستقلانه کودک را افزايش دهيد و دائم در بازي او دخالت نکنيد. تمرين هاي سکوت هم به طور اساسي باعث غلبه بر عصبانيت و کمبود تمرکز کودک مي شود.
اختلال بیش فعالی
کمبود توجه و تمرکز کودکان
این اختلال دارای سه علامت عمده است که شامل پرفعالیتی (پرتحرکی ) کمبود توجه و تمرکز,بروز اعمال تکانه ای (اعمال ناگهانی و غیر قابل پیش بینی
می باشد این اختلال دارای سه نوع است در نوع اول کودک فقط مشکل در نگهداری توجه و تمرکز دارد در نوع دوم فقط پر تحرکی و بیش فعالی دیده
می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک بوده و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در 5٪ کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده دیده می شود
معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اغلب پرتحرک بوده و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند کم خواب و کم غذا بوده زیاد گریه می کنند و عکس العمل نشان می دهند
از نظر سبب شناسی عامل اصلی ناشناخته است اما فاکتورهای متعدد ژنتیک رشدی , صدمات مغزی , عوامل عصبی شیمیایی , فاکتورهای عصبی فیزیولوژیکی و عوامل اجتماعی روانشناختی را موثر می دانند.
قبلا نقش رژیم های غذایی حاوی مواد رنگی خوراکی مواد نگهدارنده که به مواد غذایی اضافه می شود و “شکر” را موثر می دانستند که در حال حاضر از نظر علمی ثابت نشده است.
اما به طور تجربی دیده می شود که کودکانی که از این نوع مواد غذایی به وفور استفاده می کنند پرتحرک تر هستند در مورد عوامل ژنتیک ذکر این مورد لازم است که در صورت ابتلا یکی از فرزندان خانواده به این اختلال شانس بروز آن در خواهران و برادران کودک دو برابر می گردد.
اختلال بیش فعالی / کمبود توجه و تمرکز چه علائمی دارد ؟
تعدادی از علائم مربوط به بیش فعالی شامل موارد زیر می باشند :
کودک غالبا با دستهایش بازی می کند و در جایش می لولد
کودک معمولا کلاس را ترک می کند
غالبا می دود یا می پرد
غالبا بازی یا فعالیت هایش پرسر و صدا است
به نظر می رسد که کودک همیشه در حال حرکت است
چنین کودکی معمولا زیاد صحبت می کند
علائم مربوط به اختلال توجه و تمرکز نیز شامل موارد زیر هستند :
کودک از توجه به جزئیات ناتوان است
در نگهداری توجه هنگام فعالیت و بازی مشکل دارد
هنگام صحبت مستقیم با او به نظر می رسد که گوش نمی کند
اغلب قادر به پیگیری دستورات و یا اتمام کارها نمی باشد
معمولا از فعالیت هایی که نیاز به کوشش ذهنی دارند , اجتناب می کند (مانند پرهیز از انجام تکالیف مدرسه)
اغلب وسایل خود را گم می کند (وسائل مدرسه اسباب بازی )
کودک فراموشکار است
از علائم دیگری چون دخالت در صحبت ها یا کار دیگران پراندن جواب قبل از اتمام سوال در کلاس , بی صبری برای منتظر خواب ماندن (مثلا در بازی ) می توان نام برد.
به هر حال کودکی که تعداد زیادی از این علائم را داراست حتما باید از نظر وجود این اختلال توسط روانپزشک کودک و یا متخصص اطفال بررسی گردد این کودکان با ورود به مدرسه بیشتر مسئله دار می شوند چون کودکان پر تحرک برای نشستن سر کلاس مشکل دارند .
بستگی به شدت اختلال معمولا یک یا دو زنگ اول را تحمل می کنند و بیشتر در ساعات نزدیک به ظهر بی قراری و پرتحرکی را نشان می دهند.
به عناوین مختلف سرجایشان می لولند یا با همکلاسی های خود صحبت می کنند و یا درخواست مکرر برای بیرون رفتن از کلاس را دارند.
معلمین معمولا این کودکان را بازیگوش نامیده و معتقدند که نظم کلاس را به هم می زنند در حالی که این کودکان تحمل یک ساعت یا یک ساعت و نیم سرکلاس نشستن را به طور مداوم ندارند لذا پس از شناخت مشکل این کودکان باید به آن ها اجازه داده شود که هر پانزده الی سی دقیقه یک بار به مدت چند دقیقه از کلاس خارج شوند.
از مشکلات دیگر این کودکان در مدارس , عدم توجه و تمرکز است و به نظر می رسد کودک به صحبت های معلمش گوش نمی کند که معلمین تحت عنوان حواس پرتی و بی دقتی از آن نام می برند . اما یک معلم با تجربه و با شناخت و درک کافی از این اختلال می تواند با قرار دادن دانش آموز دچار این مشکل , در میزهای اول کلاس و نیز با طرف مخاطب قرار دادن گهگاه دانش آموز درهنگام پرداختن به دروس , به این دانش آموزان کمک شایانی بنماید.
حتی در موارد شدید این اختلال گاه ضروری است که برخی امتحانات مانند دیکته از آن ها به صورت انفرادی به عمل آید و یا قبل از دادن برگه امتحانی , معلم از دانش آموز بخواهد یک دور دیگر جوابهایش را مرور نماید.
این کودکان معمولا به علت شلوغی و بر هم زدن نظم کلاس , زیاد از کلاس اخراج می شوند و نمره انضباط خوبی ندارند و اغلب اوقات توسط اولیای مدارس سرزنش می شوند در خانه نیز وضع آن ها بهتر نیست .
به علت پرتحرکی دست زدن به اعمال خطرناک و تجربه مکرر اعمال خطرآفرین مانند رها کردن دست والدین در وسط خیابان , پریدن از مکان های بلند , بازی با کبریت و آتش افروزی و … معمولا توسط والدین تنبیه می شوند.
والدین با این کودکان بدرفتاری می نمایند گاه آن ها را کتک زده و یا به شدت تحقیر و سرزنش می کنند .معمولا چون کارها و فعالیت ها را نیمه تمام می کنند بیشتر در معرض مقایسه با خواهران و برادران خود , از طرف والدین قرار می گیرند.
تجربیات مربوط به شکست های پیاپی در فعالیت ها تنبیهات بدنی , سرزنش و تحقیر همگی موجب کاهش حس اعتماد به نقس و احترام به خود در این کودکان می گردد که همه زمینه ساز بروز افسردگی در تعدادی از این کودکان و نوجوانان می گردد . از مسائل دیگر همراه , اختلالات یادگیری است که شامل موارد اشکال در روخوانی , ناتوانی در یادگیری ریاضیات و اختلال در نوشتن می باشد
اختلالات یادگیری در درصدی از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال پیش فعالی / کمبود توجه و تمرکز مشاهده می شود .
اختلال بیش فعالی كودكان
شیطنت و سر به هوایی از خصوصیات دوران کودکی است. کودکان اغلب پرتحرک اند و به سختی به نظم تن در می دهند. تصور کنید فرزندتان چنان بازیگوش باشد که قادر به کنترل وی نباشید و هر چه به او بیشتر آموزش می دهید کمتر یاد می گیرد. این کابوس را تحت عنوان «اختلال بیش فعالی – کم توجهی» نامگذاری کرده اند.
دکتر «هریش هافمن» نخستین کسی بود که این اختلال را توصیف کرد. در سال 1845 زمانی که پسرش 3 سال داشت برای او کتاب مصوری تالیف کرد که درباره کودکان و رفتار آنان بود.
در این کتاب داستانی بود به نام (فیلیپ ناآرام)، که در واقع اولین توصیف واقعی از پسربچه ای مبتلا به اختلال بیش فعالی و کم توجهی است.
بیش فعالی چیست؟
این اختلال از اختلالات رایج و شناخته شده در دوران کودکی است که تا سنین بالا ادامه دارد. تعاریف تقریبا نزدیکی از اینگونه کودکان ارائه شده از جمله اینکه؛
الف – اختلال بیش فعالی همراه با کمبود توجه به یک مجموعه پیچیده از واکنش های رفتاری ناسازگارانه اطلاق می شود که به دنبال یکسری از مشکلات متمرکز می باشد.
ب- فعالیت های عضلانی فزونی یافته است که با علائمی نظیر بی قراری دائمی، فعالیت زیاد، حواس پرتی و اشکال در یادگیری مشخص می گردد. به این مشکل سندروم پرتحرکی نیز گفته می شود که یک اختلال جزئی دفاعی است.
ج- مجموعه ای از علائم است که با محدودیت میدان توجه که به ضعف در تمرکز حواس، تکانش یا عمل غیرارادی تکانه، نظیر فعالیت های بدون تفکر مثل فریاد زدن در کلاس یا قطع کردن صحبت دیگران، پرجنبشی و فعالیت بیش از حد نامناسب به نسبت سن منجر می شود، مشخص می گردد.
مشخصه های رفتاری
کم توجهی، حواس پرتی، فعالیت بیش از حد و اعمال بدون کنترل، علائم اصلی اختلال بیش فعالی و کم توجهی اند. البته در افراد مختلف شدت و ضعف و تنوع علائم یکسان نیست به همین دلیل براساس بارز بودن هر یک از علامت ها، بیماری را به سه دسته بیش فعال، کم توجه و دسته مختلط تقسیم می کنند.
فعالیت بیش از حد؛ این بچه ها دائم در حال حرکت هستند، به اشیای اطراف دست می زنند و مرتب صحبت می کنند. کارهایی که نیاز به آرام ماندن دارند نظیر نشستن سر سفره یا کلاس درس کار دشواری برای آنها محسوب می شود.
با بزرگتر شدن این بچه ها، در سنین نوجوانی و بزرگسالی آنها به تدریج قادر خواهند بود بر اعمال خود مسلط شوند اما در درون خود احساس بی قراری می کنند این افراد اغلب خود را مشغول ساخته و چند کار را با هم انجام می دهند.
اعمال بدون کنترل (بی اختیاری): به نظر می رسد بچه قادر نیست قبل از عمل فکر کند و جلوی واکنش هایش را بگیرد. این بچه ها اغلب مطالب نامربوطی به زبان می آورند و کنترلی بر بروز احساساتشان ندارند. گاهی کنترل غذا خوردنشان را از دست می دهند و پرخور می شوند.
کم توجهی؛ شایع ترین علامت اختلال بیش فعالی، کم توجهی است. این بچه ها در تمرکز بر روی موضوع مشکل دارند و ممکن است پس از چند دقیقه کار را ناتمام رها کرده و کار دیگری را شروع کنند. البته در صورتی که از کار لذت ببرند مشکلی در تمرکز نخواهند داشت.
این افراد با کوچک ترین نور یا صدا حواسشان پرت می شود. در توجه به جزئیات مشکل دارند و در اثر کم توجهی مرتبا دچار اشتباه می شوند. خیلی وقت ها به یاد نمی آورند وسایلشان را کجا گذاشته اند.
هر گردی گردو نیست!!!
وجود علائمی از قبیل فعالیت بیش از حد، رفتارهای بی اختیار یا کم توجهی الزاما به معنی بیماری نیست اما باید ثابت شود که رفتار کودک متناسب با سنش نیست. علائم نیز باید در سنین پایین و پیش از 7 سالگی شروع شده و حداقل 6 ماه ادامه داشته باشد. مهمتر از همه اینکه این علائم باید زندگی کودک را حداقل در دو مکان جداگانه مثل خانه، مدرسه، زمین بازی، اجتماع و… مختل کرده باشد.
در مورد کودکانی که این علائم را بروز می دهند، اما در انجام تکالیف مدرسه و ارتباط با دیگران مشکل ندارند، مشکل بیش فعالی – کم توجهی مطرح نیست. بسیار مهم است که رفتار کودک با کودکان هم سن خودش مقایسه شود و معلوم شود که آیا این علائم در پاسخ به شرایط خاص ایجاد می شوند یا همیشه وجود دارند. خیلی از مواقع کودکی که مبتلا به بیماری دیگری مثلا عفونت مغز استخوان است ممکن است این علائم را بروز دهد که مسلما به معنی وجود اختلال بیش فعالی نیست.
در واقع یکی از علائم گفته شده را ممکن است هر کسی در کودکش ببیند. ممکن است کودک علاقه اش را به بازی از دست دادن و یا رغبتی به تماشای تلویزیون از خودش نشان ندهد و یا حتی به طور غیرقابل کنترلی شیطنت کند. از آنجا که کودکان از نظر شیطنت، میزان انرژی و… بسیار متفاوت هستند در وهله اول باید مشخص شود که آیا رفتار کودک متناسب با سنش است یا نه.
کودکان کمتر از 6 سال ممکن است به دلیل عدم رشد کافی این علائم را نشان دهند که جزئی از سیر طبیعی رشد آنهاست. اختلال بیش فعالی بیشترین سنین 6-12 سال توسط کسانی که تماس بیشتری با کودک دارند مثل معلم و والدین و… تشخیص داده می شود. البته پس از آن مراجعه به پزشک جهت تایید آن الزامی است.
علل ایجاد اختلال بیش فعالی – کم توجهی
یکی از اولین سوالاتی که والدین ممکن است مطرح کنند این است که چرا کودک، دچار این بیماری شده است؟ تاکنون هیچ مدرکی که نشان دهد عوامل اجتماعی و روش های تربیتی عامل به وجود آمدن بیماری هستند ارائه نشده است و اکثر محققان علت بیماری را عوامل بیولوژیک دانسته اند. عوامل زیر ممکن است تا حدی در ایجاد یا تشدید بیماری دخالت داشته باشند.
عوامل محیطی؛ مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری ممکن است رابطه ای با ایجاد بیماری داشته باشد. مسمومیت با سرب نیز می تواند از عوامل ابتلا به این بیماری باشد.
صدمات و اختلال مغزی و تفاوت های ساختاری
یکی از تئوری های اولیه ایجاد بیماری، صدمات مغزی بود. کودکانی که دچار تصادفات و صدمات مغزی می شوند، گاهی علائمی مشابه اختلال بیش فعالی را نشان می دهند. البته درصد کمی از بچه های مبتلا به این اختلال سابقه ضربه سر و صدمه مغزی ناشی از آن را دارند.
اختلال بیش فعالی و کم توجهی اغلب در افراد یک فامیل دیده می شود. مطالعه روی دوقلوهای همسان به شدت نقش ژنتیک را تایید می کند. امروزه حتی می توان با مطالعه روی ژن ها، خطر ابتلای نوزاد را در آینده مشخص کنند.
تحقیقات ناین گلد نشان داد که استفاده از غذاهای حاوی رنگ ها و طعم های مصنوعی، مواد نگهدارنده غذا و خوراکی ها که به طور طبیعی نمک اسید سالیتیک تولید می کنند باعث این اختلال می شوند و توصیه حذف آن را در برنامه غذایی این گروه از کودکان داده اند.
به هم خوردن توازن شیمیایی – عصبی
سلول های عصبی از خود موادی ترشح می کنند که در اندیشیدن، ذخیره و پردازش اطلاعات بسیار مهم هستند. یکی از این مواد ماده ای است به نام «دوپامین».
«دوپامین» در کودکان بیش فعال – کم توجه به طور طبیعی پایین است.ماده دیگری که از سلول های عصبی ترشح می شود و در این بیماری اهمیت دارد «استیل کولین» است که در حافظه، توجه، هوشیاری، استقلال و قضاوت نقش مهمی دارد. در این بیماران مقدار این ماده غیرطبیعی است.
درمان
سه نوع درمان برای این اختلال وجود دارد که اغلب ترکیبی از هر سه برای بیمار به کار می رود.
روان درمانی؛ این درمان توسط یک تیم روان پزشک، روان شناس انجام می شود و در آن دو مسئله مورد توجه قرار می گیرد؛ یکی واکنش ها و رفتار فرد و دیگری تفکرات و نگرش هایی که علائم را تشدید می کنند.
به بیمار یاد داده می شود که چگونه در شرایط مشکل زا واکنش ها و رفتار خود را کنترل نماید. با این شیوه درمان (رفتار درمانی) واکنش هایی مثل خشم، افسردگی و آسیب به خود، تحت کنترل درآمده و کودک قادر خواهد بود ارتباط بهتری بین فکر و جسمش برقرار سازد و به فکر روشنی دست یابد.
رژیم غذایی؛ نقش رژیم غذایی در کنترل علائم اثبات شده است. با حذف غذاهای آماده و نوشابه و کاهش مصرف شیرینی جات و رعایت رژیم سلامت که حاوی میوه و سبزیجات بیشتر و کربوهیدرات های پیچیده است و افزون ویتامین ها (مثل ویتامین های گروه B)، مواد معدنی (مثل روی و منیزیوم)، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب ضروری و کنترل قند خون، علائم بیماری به وضوح کاهش می یابند.
درمان دارویی؛ موثرترین درمان این بیماری است و اغلب، سایر روش ها را کنار این روش به عنوان درمان های کمکی به کار می برند. داروهایی که در این بیماری استفاده می شوند، تحت عنوان داروهای محرک طبقه بندی می شوند؛ «آمفتامین و ریتالین» مشهورترین داروهای این گروه هستند.
امروزه بسیاری از مادران و پدران از شیطنت بسیار زیاد كودكانشان شكایت دارند. آنها اظهار می دارند كه فرزندشان مرتب در حال حركت و فعالیت است و نوعی حالت بی قراری و ناآرامی در او مشاهده می كنند. برخی از این والدین از فقدان تمركز حواس و ضعف درسی كودك نیز صحبت می كنند. آنها علت این فعالیت بیش از اندازه را نمی دانند و مرتب فرزندشان را مورد سرزنش قرار می دهند. این كودكان بعضاً مورد انتقاد و تنبیه بسیار زیاد قرار می گیرند. عده‌ای از پدر و مادرها كنترل خود را از دست می دهند و این كودكان را به شدت كتك می زنند یا آنها را تهدید می كنند. در این نوشتار سعی شده است پدیده بیش فعالی در كودكان توضیح داده و راههای برخورد مناسب با این حالت ارائه شود.
اختلال بیش فعالی كه در اغلب موارد با نقص توجه همراه است، معمولاً در دوران كودكی بروز می كند. تشخیص این اختلال در سنین زیر پنج سال قدری مشكل است زیرا امكان دارد با رفتارهای طبیعی و شیطنت آمیز كودكان اشتباه گرفته شود. با این حال، متخصصان می توانند این اختلال را تشخیص دهند و پیش بینی‌های لازم را به عمل آورند. این اختلال با فعالیت بیش از اندازه، خرابكاری و آزار رساندن همراه است.
بیش فعالی كودكان
كودكان بیش فعال – همانگونه كه از این عنوان برمی آید- بسیار پرتحرك اند و نمی توانند یک جا آرام بنشینند. آنها اضافه بر ناآرامی بسیار زیاد، نوعی اضطرار و اجبار برای خرابكاری نیز دارند. آنان اشیا را می شكنند یا پرتاب می كنند. همچنین كنجكاوی بسیار از خود نشان می دهند و نه تنها اسباب بازی‌هایشان را خراب می كنند، بلكه اشیاء و وسایل منزل را نیز دستكاری و خراب می كنند. كارهای خطرناك را دوست دارند و ابداً احساس خطر نمی كنند. بنابراین رفتارهایی بی مهابا از آنها سرمی زند. برخی از بزرگسالان آنها را افرادی بی باك و شجاع تصور می كنند؛ در حالی كه این رفتارهای بی مهابا نشانگر این واقعیت است كه احساس خطر واقعی – كه یك احساس طبیعی است و بایستی در كودكان وجود داشته باشد – در این بچه ها وجود ندارد. بازی های خطرناك – از جمله بازی با كبریت – و علاقه به وسایلی چون كارد و چاقو نشانه های دیگری از گرایش‌ها و رفتارهای غیرطبیعی این بچه هاست.
كودك بیش فعال احساس خطر نمی كند
كودكان بیش فعال در مورد كارها و اشیایی كه به طور طبیعی باید در برابر آنها احساس خطر كنند، خطری احساس نمی‌كنند؛ و اختلالات سلوك در این كودكان بعضاً دیده می شود؛ مثلاً بعضی از آنها رفتارهای پرخاشگرانه دارند یا برای آسیب رساندن به دیگران آنان را تهدید می كنند. ممكن است به حیوانات نیز صدمه بزنند. بعضی دیگر در اعمالی چون سرقت و تقلب و به طور كلی كارهایی كه تخلف از قوانین و مقررات محسوب می شود شركت می كنند.
تمایل به كارهای خلاف و خطرناك
این كودكان آچار پیچ گوشتی را داخل پریز برق می كنند؛ اشیاء و وسایلی را كه متعلق به خودشان نیست برمی‌دارند؛ تمایل بسیاری به كشیدن سیگار دارند (ته سیگارها را برمی دارند و علاقه به كشیدن آنها دارند) و همچنین گرایش به دروغگویی در آنها بسیار بالاست و اغلب دروغ می گویند. به‌علاوه آنان تمایل به ارتباط با كودكان و نوجوانان بزرگتر از خود دارند. اغلب دوستانی بزرگتر از خود انتخاب می كنند و از مصاحبت با نوجوانان لذت می برند. بسیار مایلند در صحبت‌ها و فعالیت‌های آنان شركت كنند. همچنین گرایش به كارهای خلاف از جمله دزدی در آنها بسیار زیاد است. به نظر می رسد این كودكان زودتر از حد معمول چشم و گوششان باز می شود و به كنجكاوی‌های بسیار زیاد دچار می شوند.
از لحاظ اجتماعی، كودكان بیش فعال تأثیر مثبتی بر دیگران نمی گذارند و مرتب مورد انتقاد قرار می گیرند. آنها به دلیل دقت پایین، اغلب دچار اشتباه می شوند و انتقاد دیگران را نسبت به خود برمی‌انگیزانند. این بچه‌ها به جزئیات مسائل توجهی ندارند. حتی در بازی‌ها نیز با دشواری رو به رو می شوند و در ارتباط خود با بچه های دیگر مشكل پیدا می كنند. اغلب از دستورالعملها پیروی نمی كنند و از عهده تكالیف مدرسه و سایر كارها و وظایف برنمی‌آیند.
عملكرد اجتماعی و تحصیلی كودك كاهش می یابد
كودكان بیش فعالی كه دچار نقص توجه هستند، در تحصیل با مشكل مواجهند. دامنهِ توجه در آنها بسیار محدود است و به همین علت نمی توانند تمركز لازم را حین درس خواندن داشته باشند. این كودكان به سرعت حواسشان پرت می شود و به كوچكترین محرك بیرونی واكنش نشان می دهند. در نتیجه عملكرد تحصیلی آنان پایین می آید و در یادگیری دچار مشكل می شوند.
از لحاظ اجتماعی، كودكان بیش فعال تأثیر مثبتی بر دیگران نمی گذارند و مرتب مورد انتقاد قرار می گیرند. آنها به دلیل دقت پایین، اغلب دچار اشتباه می شوند و انتقاد دیگران را نسبت به خود برمی‌انگیزانند. این بچه‌ها به جزئیات مسائل توجهی ندارند. حتی در بازی‌ها نیز با دشواری رو به رو می شوند و در ارتباط خود با بچه های دیگر مشكل پیدا می كنند. اغلب از دستورالعملها پیروی نمی كنند و از عهده تكالیف مدرسه و سایر كارها و وظایف برنمی‌آیند.
آنان از درگیر شدن با تكالیفی كه مستلزم تلاش ذهنی مداوم است، می پرهیزند. اغلب، وسایل خود را گم می كنند و دچار فراموشكاری‌اند. به طور افراطی حرف می زنند و پیش از تمام شدن پرسش‌ها، پاسخ می دهند. منتظر نوبت ماندن برایشان دشوار است و بسیاری اوقات مزاحم كار دیگران می شوند.
والدین چه نقشی در درمان دارند
1. ابتدا باید مطمئن باشیم كه فرزندمان واقعاً نشانه های این اختلال را دارد؛ به علاوه تشخیص نهایی توسط متخصص انجام می پذیرد. گاهی والدینی كه افرادی بسیار مضطرب و نگران هستند، ممكن است جنب و جوش‌های طبیعی فرزند را دلیلی بر بیش فعالی بدانند. بنابراین در قدم اول بایستی راجع به تشخیص مطمئن باشیم و به فرزندمان برچسب‌های نادرست نزنیم.
2. انرژی اضافه این كودكان باید از طریق فعالیت‌های مثبت، از جمله ورزش كردن، مصرف شود. بهتر است آنها را برای بازی به زمین‌های بزرگ برد و اجازه داد كه به فعالیت‌های لذتبخش بپردازند. یا این كه روزانه برای پیاده روی آنها را از خانه خارج كرد. در منزل نیز بایستی مسئولیت‌هایی كه از لحاظ جسمی قدری بچه‌ها را خسته می كند به آنها بسپاریم تا به این وسیله انرژی بیش از حد آنان گرفته شود. البته خوب است گاهی برای انجام این مسئولیت‌ها جوایزی هم در نظر بگیریم.
3. به خاطر داشته باشیم این كودكان را به هیچ وجه كتك نزنیم؛ زیرا رفتارهای انتقام جویانه از آنها سر خواهد زد. بهتر است با آنان مؤدبانه و با محبت صحبت كنیم. البته در برخورد با سایر كودكان نیز داشتن رفتاری مهرآمیز و عاری از خشونت لازم است.
4. گروهی از موادغذایی – از جمله كاكائو، شكلات، قهوه، نسكافه، نوشابه‌های رنگی و تنقلات – باعث تحریك پذیری می‌شوند و لازم است تا حد امكان از دادن آنها به بچه ها خودداری شود.
5. خواب شبانگاهی این كودكان موضوع مهمی است؛ آنها باید شب‌ها زودتر به رختخواب بروند. بهتر است والدین برنامه خانواده را به گونه ای مناسب تنظیم كنند و به هر طریق ممكن به كودك بفهمانند این یكی از قوانین خانواده اوست كه شب‌ها تا دیروقت بیدار نماند. در همین زمینه توصیه می شود كودك از وسایلی چون كامپیوتر و تلویزیون به صورت افراطی استفاده نكند .
6. چنانچه كودك بیش فعال از لحاظ توجه و تمركز بسیار مشكل داشته باشد و رفتارهای او موجب اذیت و آزار فراوان شود، بهتر است با روان پزشك كودك و نوجوان مشورت شود تا به صلاحدید او كودك مقداری داروی اختصاصی این اختلال را مصرف كند.
نتیجه گیری
اختلال بیش فعالی كه در اغلب موارد با نقص توجه همراه است، معمولاً در دوران كودكی بروز می كند. تشخیص این اختلال در سنین زیر پنج سال قدری مشكل است زیرا امكان دارد با رفتارهای طبیعی و شیطنت آمیز كودكان اشتباه گرفته شود. با این حال، متخصصان می توانند این اختلال را تشخیص دهند و پیش بینی‌های لازم را به عمل آورند. این اختلال با فعالیت بیش از اندازه، خرابكاری و آزار رساندن همراه است.
چنانچه این بچه‌ها در سنین كودكی معالجه نشوند، در دوره نوجوانی احتمال این كه رفتارهای ضداجتماعی داشته باشند و نیز حالات افسردگی در آنها به وجود آید، بسیار است. بنابراین به والدین توصیه می شود كه حتماً در دوران كودكی برای معالجه این كودكان اقدام كنند.
كودكان بیش‌فعال و درمان آنها
كودكانبیش‌فعالودرمانآنها بیشفعالی اصطلاحی است برای بیان خصوصیات رفتاری كه به صورت عمده عبارتند از خستگی‌ناپذیری، پرتحرك بودن، هیجان‌پذیری، بی‌قراری، پریشانی و… تشخیص بیشفعالی كه به عنوان یك اختلال از آن یاد میشود، در سنین زیر پنج سال قدری مشكل است، زیرا امكان دارد با رفتارهای طبیعی و شیطنت‌آمیز كودكان اشتباه گرفته شود. با این حال متخصصان با واقف بودن به ویژگی‌های خاص این اختلال، می‌توانند آن را تشخیص داده و پیش‌بینی‌های لازم برای كنترل و درمان آن به عمل آورند.
كودكان بیش‌فعال بسیار پرتحرك هستند و نمی‌توانند یك‌جا آرام بنشینند. آنها علاوه بر ناآرامی بسیار زیاد، نوعی اضطرار و اجبار برای خرابكاری نیز دارند. آنها اشیا را می‌شكنند یا پرتاب می‌كنند، كنجكاوی زیادی از خود نشان می‌دهند و نه تنها اسباب‌بازی‌هایشان را خراب می‌كنند، بلكه اشیا و وسایل منزل را نیز دستكاری و خراب می‌كنند.
این كودكان بسیار بی‌محابا هستند و اغلب دست به كارهای خلاف می‌زنند كه البته عده‌ای از اطرافیان این رفتارها را ناشی از بی‌باكی و شجاعت كودك میدانند و در واقع با تایید اینگونه رفتارها، باعث تشویق كودك می‌شوند و لذا احساس خطر واقعی – كه یك احساس طبیعی است و بایستی در كودكان وجود داشته باشد – در این بچه‌ها وجود ندارد.
از لحاظ اجتماعی، كودكان بیش‌فعال تاثیر مثبتی بر دیگران نمی‌گذارند و مرتب مورد انتقاد قرار می‌گیرند. آنها به دلیل دقت پایین، اغلب دچار اشتباه می‌شوند و انتقاد دیگران را نسبت به خود برانگیخته می‌كنند. این بچه‌ها به جزئیات مسائل توجهی ندارند، حتی در بازی‌ها نیز با دشواری روبه‌رو می‌شوند و در ارتباط خود با بچه‌های دیگر، مشكل پیدا می‌كنند. اغلب از دستورالعملها پیروی نمی‌كنند و از عهده تكالیف مدرسه و سایر كارها و وظایف خود برنمی‌آیند. اغلب، وسایل خود را گم می‌كنند و دچار فراموشكاری هستند، افراطی حرف می‌زنند و پیش از تمام شدن پرسش‌ها، پاسخ می‌دهند.
درمان اختلال بیشفعالی در كودكان
این اختلال قابل درمان و تا درصد بسیار بالایی قابل كنترل است. برای درمان بیشفعالی، آن را به دسته خفیف، متوسط و شدید تقسیم می‌كنند. برای درمان بیشفعالی خفیف باید محیط‌هایی كه كودك در آنها حضور می‌یابد از جمله خانه و مدرسه، كنترل و ساماندهی شود مثلا می‌توان از تشویق و تنبیه – البته مد نظر تنبیه جسمانی و روانی نیست – در این محیط‌ها استفاده نمود.
درمان بیشفعالی متوسط و شدید هم نیاز به درمان دارویی و مراجعه به روانپزشك دارد. اما در این میان، والدین نقش بسزایی در درمان بیشفعالی كودكانشان دارند. آنها در قدم اول بایستی راجع به تشخیص این اختلال مطمئن شوند و از زدن برچسب‌های نادرست و غلط بر كودكانشان اجتناب كنند.
والدین باید سعی كنند انرژی اضافه این كودكان از طریق فعالیت‌های مثبت از جمله ورزش كردن مصرف و تخلیه شود. از تنبیه بدنی و روانی این كودكان پرهیز نمایند زیرا موجب میشود آنها رفتاری انتقام‌جویانه از خود بروز دهند. از در اختیار گذاشتن گروهی از مواد غذایی از جمله كاكائو، شكلات، قهوه، نسكافه، نوشابه‌های رنگی و تنقلات كه باعث تحریك بیشتر كودكان میشود، خودداری كنند. خواب شبانگاهی این كودكان بسیار مهم و قابل توجه است لذا والدین باید سعی كنند كه كودكان بیش‌فعال‌شان شب‌ها زودتر به رختخواب بروند.
والدین باید توجه داشته باشند كه چنانچه این بچه‌ها در سنین كودكی معالجه نشوند، در دوره نوجوانی احتمال اینكه رفتارهای ضداجتماعی داشته باشند و نیز حالت افسردگی در آنها به وجود آید، بسیار است لذا به والدین آنها توصیه میشود كه حتما در دوران كودكی برای معالجه اقدام نمایند.
برای کاهش شیطنت کودکان بیش فعال(ADHD) مصرف مواد مغذی زیر مفید است:
– اسیدهای چرب ضروری: تحقیقات بسیاری نشان داده اند که غلظت اسیدهای چرب “امگا-3” و “امگا-6” در این افراد به مقدار زیادی پایین تر است و این کودکان، علائم کمبود اسیدهای چرب ضروری مانند تشنگی زیاد را نشان می دهند. کنجد، تخمه ی کدو تنبل و تخمه ی آفتابگردان منابع خوبی از اسیدهای چرب امگا-6 و ماهی آزاد و ساردین، از منابع خوب اسیدهای چرب امگا-3 می باشند.
– ویتامین B6: در برخی کودکان بیش فعال، سطح سروتونین خون پایین است، در نتیجه دوز بالای ویتامین B6 با افزایش میزان سروتونین خون سبب بهبود علائم می شود.
– آهن: برخی مطالعات نشان داد که با مکمل یاری آهن، 30 درصد بهبود در این کودکان مشاهده شده است.
– منیزیم:برخی بررسی ها نشان داده اند که کمبود منیزیم اغلب در ADHD دیده می شود و با دریافت منیزیم، بیش فعالی به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
– روی: چندین مطالعه نشان داده است که این ماده ی معدنی در سرم افراد مبتلا به بیش فعالی کم است که می تواند ناشی از کاهش دریافت یا جذب آن باشد. بر طبق دیگر مطالعات دریافت روی از طریق تغذیه ممکن است در پاسخ این کودکان به دکستروآمفتامین موثر باشد.
برخی داروهای گیاهی، به دلیل خواص آرام بخش و ضد اضطراب در درمان این کودکان بسیار رایج است، زیرا کودکان بیش فعال،مکررا دچار مشکلات خواب می شوند.از جمله رایج ترین این گیاهان آرام بخش می توان به سنبل الطیب و گل ساعتی اشاره نمود.
غذاهایی که باید از خوردن آن ها اجتناب نمود عبارت اند از:
– شکر و غذاهای حاوی آن مانند: بیسکویت، کیک، شیرینی، شکلات و نوشابه های شیرین.
– بادام، سیب، زردآلو، کشمش، هلو، آلو، پرتقال، توت، گوجه فرنگی و خیار (حاوی سالیسیلات های طبیعی).
– رنگ ها مانند تارترازین (نوعی رنگ غذایی به رنگ نارنجی) که در غذاهای آماده بسته بندی شده، آدامس، شکلات، آب لیمو، سس ها، کمپوت ها، کنسرو نخودفرنگی، نوشابه های گازدار وجود دارد.
– اسید بنزوئیک (نوعی نگهدارنده مواد غذایی)، در مرباها،پوره میوه ها، آب میوه ها، ترشی ها و سس های سالاد استفاده می شود.
– نوشابه های گازدار که به دلیل محتوای بالای فسفر آن ها و برهم زدن تعادل کلسیم و فسفر بدن می توانند منجر به بیش فعالی شوند.
– قهوه، چای، کولا و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین می توانند علائم بیماری را تشدید نمایند.
